Co to jest integracja sensoryczna
Metoda integracji sensorycznej jest jedną z najpopularniejszych obecnie kompleksowych metod terapeutycznych stosowanych w odniesieniu do dzieci z opóźnieniami psychoruchowymi i trudnościami w nauce szkolnej. Twórcą metody jest Anna Jean Ayres – psycholog, pedagog specjalny i terapeuta zajęciowy. Zwróciła ona uwagę na znaczenie trzech podstawowych zmysłów w procesie prawidłowego rozwoju dziecka: dotyku, propriocepcji, układu przedsionkowego.
Działania podstawowych zmysłów człowieka są ściśle ze sobą powiązane. W trakcie rozwoju w obrębie mózgu tworzą się pomiędzy nimi połączenia. To wzajemne na siebie oddziaływanie różnych zmysłów jest złożone i potrzebne, aby prawidłowo interpretować rzeczywistość i odpowiednio na nią reagować. Ten proces celowej organizacji zmysłów nosi nazwę INTEGRACJI SENSORYCZNEJ. Wg Jean Ayres „integracja sensoryczna to możliwość rejestrowania informacji ze świata zewnętrznego przez narządy zmysłów, ich przetwarzanie w ośrodkowym układzie nerwowym i wykorzystanie do celowego działania”. Jest ona zatem funkcją, czynnością ośrodkowego układu nerwowego, procesem neurologicznym organizującym wrażenia płynące z ciała i środowiska w taki sposób, aby mogły być użyte do celowego działania. Kiedy bodźce przepływają w zorganizowany i zintegrowany sposób, mózg może je dobrze wykorzystać do tworzenia wyobrażeń dotyczących nas samych i otaczającego świata, opracowania naszych zachowań, przyswajania wiedzy. Sensoryka to inaczej zmysły. Wzrok, słuch, węch, smak, dotyk, ale także propriocepcja (czucie głębokie) i odbieranie bodźców przez układ przedsionkowy. Przetwarzanie informacji odbieranych przez zmysły to integracja sensoryczna, a jeśli w procesach przetwarzania sensorycznego wystąpią zaburzenia, dziecko może mieć problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym.
Podstawy teoretyczne metody SI
Niezakłócony rozwój procesów integracji sensorycznej jest podstawą prawidłowego uczenia się i zachowania. Neurony mózgu dziecka i układy zmysłów powinny być stymulowane i używane, aby móc się rozwijać. Jeśli mózg nie otrzymuje prawidłowej ilości bodźców z narządów zmysłów, jego komórki obumierają. Centralny układ nerwowy jest plastyczny. Mózg dostosowuje się do wpływających bodźców sensorycznych, a niektóre jego partie w miarę potrzeby mogą przejmować funkcje innych struktur. Teoria i praktyka integracji sensorycznej wykorzystują to zjawisko. Podczas wykonywania ćwiczeń terapeuta pomaga dziecku uzyskać najbardziej prawidłową odpowiedź zmysłową. Podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji zmysłowej ma funkcjonowanie układów odbierających i analizujących informacje związane z ciałem. Są to:
UKŁAD PRZEDSIONKOWY, który odpowiada za:
- odbieranie informacji związanych z działaniem siły grawitacji,
- orientację w położeniu ciała w stosunku do powierzchni ziemi,
- podtrzymywanie prawidłowego napięcia mięśniowego,
- wyzwalanie odruchów niezbędnych do utrzymania pozycji ciała w spoczynku,
- wyzwalanie odruchów ocznych i koordynacji pracy obu oczu,
- poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego,
- ma wpływ na rozwój mowy,
- wpływa na autonomiczny układ nerwowy.
UKŁAD PROPRIOCEPTYWNY, który odpowiada za:
- wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi, które służą prawidłowej motoryce i przyczyniają się do przeciwdziałania sile grawitacji,
- czucie własnego ciała,
- poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku,
- swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych,
- percepcje kształtów drobnych przedmiotów,
- percepcje położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia,
- tworzenie somatognozji,
- tworzenie lateralizacji.
UKŁAD DOTYKOWY- odpowiadający za:
- poznawanie własnego ciała,
- wczesne rozpoznawanie przedmiotów,
- rozpoznawanie przedmiotów bez pomocy wzroku,
- różnicowanie bodźców dotykowych,
- rozwój emocjonalny.
EFEKTEM PRAWIDŁOWO DZIAŁAJĄCEJ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ SĄ:
- właściwe wzorce ruchowe,
- koordynacje obu stron ciała,
- prawidłowa koordynacja oko-ręka,
- właściwe planowanie motoryczne,
- odpowiedni poziom aktywności,
- znajomość schematu ciała,
- prawidłowa lateralizacja,
- prawidłowy rozwój percepcji wzrokowo-ruchowej,
- rozwój mowy,
- prawidłowa koncentracja uwagi,
- stabilność emocjonalna.
Opracowała: terapeutka SI, Agnieszka Stelmach