Terapia Integracji Sensorycznej cz.2.

Jak rozpoznać zaburzenia SI

Istnieją pewne objawy nieprawidłowości w funkcjonowaniu dziecka, na które rodzice (opiekunowie) dziecka czy nauczyciele powinni zwrócić uwagę. Pojedynczy objaw nie jest wskazaniem do diagnozy SI. Jednak już kilka, a tym bardziej kilkanaście z nich jest powodem do przeprowadzenia pełnej diagnozy procesów integracji sensorycznej dziecka, które ma:

• opóźnienia i zaburzenia rozwoju mowy,
• obciążony wywiad okołoporodowy (ciąże wysokiego ryzyka, wcześniactwo, pobyty na OIOM-ie noworodkowym, powikłania okołoporodowe),
• trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem – trudności z rozpoznawaniem liter, cyfr, mylenie, odwracanie liter, pismo lustrzane, przekręcanie sylab, wyrazów, czytanie od końca wyrazów,
• nieprawidłowy chwyt kredki, długopisu, kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem,
• trudności z utrzymaniem głowy (podczas dłuższego siedzenia) w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku,
• częste kłopoty ze wskazaniem części ciała, myli stronę prawą i lewą,
• trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów, z samodzielnym piciem,
• potyka się i przewraca częściej niż rówieśnicy,
• wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie; do końca ich nie potrafi opanować, ma kłopoty z: samodzielnym korzystaniu z WC czy kąpielą w łazience, ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów,
• nadmierną ruchliwość – nie może usiedzieć czy ustać w jednym miejscu,
• utrudnioną orientację w otoczeniu – dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zapamiętać otoczenie,
• zaburzenia napięcia mięśniowego – wzmożone lub obniżone np. szybka męczliwość podczas pisania,
• lęk przed upadkiem lub wysokością – wchodząc po schodach lub schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
• obniżone zainteresowanie aktywnością ruchową, niechęć do karuzeli i huśtawek na placu zabaw, dziecko nie lubi podskakiwać, wykonywać fikołków, okazuje zdenerwowanie przed np. wejściem na wysoką drabinkę,
• niewspółmierną reakcję (np. krzyk, płacz) do siły bodźca na nagłe dotknięcie albo lekkie popchnięcie z tyłu,
• problemy z siadaniem na krześle i prawidłowym utrzymaniem się na nim, dziecko często ma niezgrabne ruchy – zbyt zamaszyste, dziwaczne albo często chodzi na palcach,
• problemy z rzucaniem i łapaniem piłki,
• skłonności do szybkiego męczenia się, sprawia wrażenie słabego dziecka,
• problemy z uczeniem się nowych aktywności ruchowych (pływanie, jazda na rowerze), podczas gimnastyki lub rytmiki kłopoty z dotrzymaniem kroku rówieśnikom – wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać,
• słabe wyczucie odległości np. często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów, nieumyślnie wpada na meble, ściany czy inne osoby, często przytrafiają się nieumyślne sytuacje np. rozlewanie soku, zrzucanie książek z ławki, rozsypywanie cukru,
• zaburzoną orientację – podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać,
• problemy z koncentracją uwagi – trudności w skupieniu uwagi nad zadaniem, z wysłuchaniem polecenia, trudności z współpracą z dorosłym lub współdziałaniem z innymi dziećmi,
• problemy emocjonalne – często się obraża, jest uparte, reaguje agresywnie albo w kontaktach z innymi ludźmi dziecko zamyka się w sobie, jest nieśmiałe i wycofywane z kontaktu,
• niską samoocenę i nie wierzy we własne siły i możliwości,
• nadwrażliwość na bodźce zmysłowe np. gwałtownie reaguje i długo narzeka nawet na drobne urazy, często mruży oczy; zatyka uszy z powodu hałasu czy określonego dźwięku; dziecko zwraca szczególną uwagę na zapachy, które wywołują jego niepokój a czasem zdecydowaną dezaprobatę; unikanie zabaw plasteliną, malowania palcami, unikanie dotykania niektórych faktur i substancji np. kleju, piasku. trudności z tolerancją na czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny.
• podwrażliwość na bodźce zmysłowe np. dziecko lubi kręcić się intensywnie i bardzo długo na karuzeli; może celowo uderzać się przedmiotami lub wpadać na ścianę, pocierać dłonie czy inne części ciała rzeczami o chropowatej fakturze, może uparcie obwąchiwać wybrane przedmioty, poszukiwać takich wrażeń jak np. wpatrywanie się w światło lampy sufitowej czy latarki; dziecko lubi smakować nietypowe czy niejadalne rzeczy takie jak np. pasta do butów; może też ignorować ból np. w takich sytuacjach jak dotykanie gorących przedmiotów.

Dla kogo terapia SI

Terapia SI wykorzystywana jest w pracy z dziećmi:

• z zaburzeniami integracji sensorycznej (nadwrażliwością lub podwrażliwością np. dotykową, wzrokową, słuchową, przedsionkową, niepewnością grawitacyjną, nietolerancją ruchu, dyspraksją- czyli syndromem niezdarnego dziecka),
• z opóźnieniem i zaburzeniami rozwoju mowy,
• ze specyficznymi trudnościami szkolnymi, takimi jak: dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulią,
• z opóźnieniem rozwoju psychoruchowego,
• z ciąż wysokiego ryzyka, przedwcześnie urodzonymi lub znacznie po terminie, po pobytach na OIOM-ie Noworodkowym, po powikłanych porodach, urodzonymi przez cesarskie cięcie,
• z niepełnosprawnością umysłową,
• niedowidzącymi i niedosłyszącymi,
• z ADHD i ADD,
• z autyzmem,
• z zespołem Downa, Aspergera, Reta, Williamsa, Turnera, Kinefeltera,
• z MPD (mózgowym porażeniem dziecięcym).

Terapia integracji sensorycznej polega na wykonywaniu przez dziecko zadań, które nie są bardzo trudne, ale jednocześnie stanowią dla niego wyzwanie. Zabawy i ćwiczenia są dostosowywane do potrzeb dziecka i mają za zadanie usprawnić np. układ dotykowy czy małą motorykę, układ przedsionkowo-proprioreceptywny, a niektóre z nich mają skoordynować prawą i lewą półkulę mózgu. Wszystkie zabawy muszą być dostosowane do dziecka i przez nie akceptowane, a intensywność zabaw powinna być zwiększana stopniowo.

Zajęcia w ramach integracji sensorycznej mają charakter „zabawy naukowej” w trakcie, której dziecko pod opieką terapeuty uczy się efektywniej przetwarzać i wykorzystywać informacje sensoryczne docierające z receptorów. Poprzez dostarczanie kontrolowanej ilości wrażeń dotykowych, wzrokowych, przedsionkowych i proprioceptywnych (czucie głębokie) dochodzi do kompensacji zaburzonych funkcji zmysłowych. W czasie zajęć wzmacnia się procesy nerwowe leżące u podstaw konkretnych umiejętności.

Terapia SI odbywa się w specjalnie przygotowanej sali terapeutycznej i wyposażonej w odpowiednie sprzęty (huśtawki terapeutyczne, hamaki terapeutyczne, wałki terapeutyczne, deskorolki terapeutyczne, równoważnie, deski rotacyjne, trampoliny).
Postępy w terapii monitorowane są poprzez prowadzenie bieżących obserwacji dziecka w trakcie procesu terapii oraz przeprowadzanie okresowych diagnoz. Po każdym spotkaniu rodzice otrzymują wskazówki do pracy z dzieckiem w domu. Efektywność zajęć w znacznym stopniu uwarunkowana jest współpracą z rodzicami dziecka.

Dostrzeżenie objawów zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka powinno skłonić Cię do wizyty u terapeuty, który będzie powtarzał z nim ćwiczenia oraz podpowie Ci, jak bawić się z dzieckiem w domu, aby ciekawie zorganizować mu czas i jednocześnie pozytywnie wpłynąć na jego rozwój.

Nieprawidłową integrację bodźców można na szczęście wyćwiczyć, naprawić. Nie zawsze udaje się to w pełni, wiele zależy od tego z jak głębokimi zaburzeniami mamy do czynienia, jak wcześnie zostaną dostrzeżone i jak szybko podjęta zostanie terapia.  Najlepiej rozpocząć pracę z jak najmniejszymi dziećmi, bo im mniejsze dziecko, tym bardziej plastyczny jest jego układ nerwowy. Poprawa funkcjonowania dziecka w tym zakresie może znacząco wpłynąć na jego funkcjonowanie w domu i w grupie rówieśniczej, a później także w szkole. Zajęcia terapii integracji sensorycznej zawsze poprzedzone są dokładną diagnozą problemów dziecka i dostosowane indywidualnie do jego potrzeb. Analizuje się postrzeganie w obszarze każdego ze zmysłów, określając obszary deficytowe, nadwrażliwości, niedowrażliwości, a następnie planuje się ćwiczenia, które stopniowo, w tempie dostosowanym do możliwości małego pacjenta sprawią, że nauczy się on postrzegać świat w sposób ułatwiający mu funkcjonowanie i pobudzający kreatywność.

Terapia integracji sensorycznej z dzieckiem niepełnosprawnym.

W przypadku dzieci niepełnosprawnych, zaburzenia SI mogą pojawiać się jako skutek niepełnosprawności, innymi słowy są wtórne w stosunku do innych zaburzeń. Przykładem takich zaburzeń, mogą być problemy z równowagą, które pojawiają się u dzieci z dysfunkcją wzroku. Układ przedsionkowy tych dzieci nie działa tak sprawnie jak u dzieci zdrowych, ponieważ – częściowo lub całkowicie – pozbawiony jest wsparcia ze strony informacji o przestrzeni, odbieranych wzrokowo.

Zaburzenia integracji sensorycznej u osób niepełnosprawnych zależą przede wszystkim od rodzaju niepełnosprawności, jej stopnia oraz momentu pojawienia się jej w życiu każdej z nich. Dzieci niepełnosprawne od urodzenia albo bardzo wczesnego dzieciństwa uczą się radzenia sobie z wynikającymi z niej problemami. Osoby, które utraciły sprawność nieco później, muszą nauczyć się funkcjonować inaczej niż przedtem, a funkcjonowanie to obejmuje także odbiór i przetwarzanie wrażeń zmysłowych.

Terapia SI dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.

Zaburzenia SI diagnozuje się u dzieci ze zróżnicowanym potencjałem intelektualnym. Są wśród niech także dzieci z wysokim ilorazem inteligencji, ale zaburzenia przetwarzania zmysłowego bywają często skutkiem niedojrzałości układu nerwowego, niepełnosprawności intelektualnej. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie mają często problemy ze zrozumieniem, przetworzeniem i interpretacją wrażeń zmysłowych. Jeśli jest to możliwe, wszystkim uczestnikom terapii wykonuje się standardowe testy SI i na tej podstawie opracowuje się szczegółowy plan terapii. U dzieci niepełnosprawnych intelektualnie systematycznie prowadzona terapia pomaga w złagodzeniu najczęściej występujących zaburzeń, do których należą nadpobudliwość i nadruchliwość z jednej strony i spowolnienie ruchowe i apatia z drugiej.

Terapia SI dzieci autystycznych.

Zaburzenia integracji sensorycznej, uważane są za przyczynę dziwnych i specyficznych zachowań, które określa się wspólnym mianem, cech autystycznych. Dzieci z ASD doświadczają szczególnie silnych wrażliwości lub niewrażliwości na poszczególne bodźce zmysłowe. Skutkiem tego, dzieci te bywają agresywne w stosunku do innych a także do samych siebie. Reakcje na poszczególne bodźce mogą być bardzo gwałtowne i przejawiać się krzykiem, kopaniem, uderzaniem czy okaleczaniem się. Obronność dotykowa może być u nich tak silna, że unikają wszelkiego kontaktu dotykowego. Poszukiwanie wrażeń dotykowych przy zbyt małej wrażliwości może całkowicie dezorganizować ich rozwój i funkcjonowanie. Niepewność grawitacyjna może objawiać się lękiem przed przejściem na kolejną płytkę chodnikową, a potrzeba doświadczania silnych bodźców równoważnych może objawiać się nieustannym kręceniem się wokół własnej osi. W zależności od stopnia nasilenia tych zaburzeń, stosuje się terapię SI jako element uzupełniający edukację w szkole integracyjnej lub specjalnej. U niektórych dzieci zaburzenia są tak silne, że muszą one przebywać w specjalistycznych placówkach, gdzie realizuje się indywidualne programy edukacyjne. Efekty terapii zależą oczywiście od stopnia nasilenia występujących objawów.

Nasza ośrodek oferuje terapię zaburzeń Integracji Sensorycznej (SI). Terapia SI jest skierowana do wszystkich uczniów mających problemy z koordynacją ruchową, apatycznych lub nadpobudliwych. Zajęcia odbywają się w przestronnej sali wyposażonej w profesjonalny sprzęt do prowadzenia terapii, między innymi: hamak, deskorolka, platformę, konik, piłki i wiele innych. Terapię SI prowadzi certyfikowany oraz dyplomowany terapeuta Integracji Sensorycznej z uprawnieniami do diagnozy i terapii dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej.

Terapeuta SI,

Agnieszka Stelmach